Czy sprawiedliwa transformacja – przejście na czyste źródła energii bez przerzucenia kosztów na najsłabszych – ma szanse zakorzenić się w „Polsce mniejszych miast”?
Autorzy:
Mateusz Piotrowski – Prezes Stowarzyszenia Pacjent Europa, sprawiedliwą transformacją od 2018 roku
Paulina Nowak – ekspertka ds. zarządzania projektami w tematyce innowacji, spółdzielczości i polityki społecznej, członkini zespołu Pacjent Europa
Zuzanna Sasiak – ekspertka Polskiej Zielonej Sieci i CEE Bankwatch Network, specjalistka ds. energetyki obywatelskiej i polityki UE.
„Wiemy, że poza dużymi miastami ludzie chętnie przyjmują argumenty na rzecz dobra wspólnego i ekologicznych rozwiązań lokalnych. Niekoniecznie wierzą w abstrakcyjny «rozwój przedsiębiorczości», ale już zyski rodzimych firm czy lokalne miejsca pracy jako skutki zielonej polityki wydają się im interesujące”.
Tekst omawia znaczenie rozproszonego i miejscowego wytwarzania energii jako kluczowego elementu transformacji energetycznej w Polsce, zwłaszcza w mniejszych miastach i na wsi. Autorzy podkreślają, że ta transformacja nie tylko przyczyni się do poprawy bezpieczeństwa energetycznego kraju, ale także może być skutecznym narzędziem dla społeczności lokalnych, zwłaszcza tych, które zostały „porzucone”.
Autorzy opisują, jak toczące się projekty transformacji, takie jak spółdzielcze miejsca pracy w Wielkopolsce Wschodniej dla górników i energetyków, mogą przyczynić się do redukcji bezrobocia i przestępczości. Jednakże, aby te projekty były skuteczne, wymagają one współpracy różnych interesariuszy, w tym samorządu, biznesu, związków zawodowych i organizacji pozarządowych. Podkreślają oni również rolę spółdzielni energetycznych w tym procesie. Przedstawiają argumenty za tym, dlaczego lokalne społeczności mogą skorzystać z takich inicjatyw, w tym oszczędności finansowych, większej niezależności energetycznej i poprawy warunków atmosferycznych.
„Trudne wyzwania, przed którymi stoi Wielkopolska Wschodnia, za chwilę powtórzą się – na znacznie większą skalę – w Bełchatowie, Turowie, a wkrótce również w innych regionach i branżach. Wraz ze zmianą rządu zmienią się zarządy spółek skarbu państwa i pęknie «bańka informacyjna», która (jak pokazały badania zespołu Przemysława Sadury i Alicji Dańkowskiej) podtrzymywała wiarę ich mieszkańców w kopanie i spalanie węgla do końca świata i o jeden dzień dłużej. Gdy przyjdzie zderzenie z rzeczywistością, pracowników i mieszkańców nie będzie można jednak zostawić «na lodzie». Musimy mieć dla nich propozycje rozwiązań – nowej, godnej pracy w niezagrożonych zamknięciem sektorach. A dla regionu: pomysł na nowy silnik gospodarczy, model rozwoju regionalnego, który powstrzyma gwałtowną depopulację i zapaść miejscowej gospodarki”.
Mimo że obecnie istnieją wyzwania, takie jak ograniczenia prawne i finansowe, autorzy wyrażają nadzieję, że zmiany w ustawodawstwie oraz wsparcie finansowe ze strony Unii Europejskiej mogą przyczynić się do rozwoju spółdzielni energetycznych w Polsce. Zaznaczają, że te inicjatywy mogą być kluczowe dla zrównoważonego rozwoju regionów, szczególnie tych, które doświadczyły trudności związanych z transformacją energetyczną.